Ένα κείμενο, για την διάσημη πλατεία της Θεσσαλονίκης εκεί που μεγάλωσα, εκεί που έμαθα να αγαπώ την πόλη και τη ζωή.
Ο Βαρδάρης είναι ψαγμένη γωνία, όπως θα έλεγε κανείς και με όρους βαρδαρίσιας διαλεκτικής. Ο λαϊκός εμβληματικός κόμβος της πόλης, φορτωμένος με πλούσιες εκκεντρικές ιστορίες και συνωμοτική μυθολογική έξαψη, είναι το πιο καυτό τοπόσημο της Θεσσαλονίκης, απ’ όλες τις απόψεις κοινωνικά, χωροταξικά, λογοτεχνικά. Μυθοπλασίες πηγαίων μυθιστορηματικών ηρώων και αφηγήματα θρυλικών ερωτικών αποπλανήσεων, μέσα στην διαχρονική σκηνογραφία του.
Ο Βαρδάρης είναι η γεωγραφική ράχη των δύο φτερών της πόλης. Είναι η κοινωνική μήτρα της Θεσσαλονίκης. Η πρωτόλεια λαϊκή αυθεντικότητα, διασταυρώνεται διαγώνια με την ανυποψίαστη μικροαστική υπεροψία. Κεντρικότητα αλλά και παρακμή, πολεοδομική αστικότητα αλλά και φθηνή προσημείωση.
Έλαμψε τις μεταπολεμικές δεκαετίες, μέχρι κάπου τη δεκαετία του 90, με το σφρίγος του λαϊκού κόσμου και της ανθρώπινης κινητικότητας. Ο Βαρδάρης καίγεται ταυτόχρονα και από τις δύο άκρες του, σαν κερί. Transit κόμβος της εργατιάς της Δυτικής Θεσσαλονίκης, για να προσεγγίσει κανείς το κέντρο και την αστική Θεσσαλονίκη. Αδιαπέραστο όριο ή το τέλος του κόσμου, για τους Θεσσαλονικείς της άλλης πλευράς, της κεντροανατολικής. Ο Βαρδάρης είναι το κυριολεκτικό και μεταφορικό χιλιομετρικό μηδέν. Εκεί αρχίζουν ή καταλήγουν όλοι οι μεγάλοι δρόμοι, όχι μόνο γεωμετρικά αλλά σαν αιωρούμενα ίχνη ανθρώπινων διαδρομών που άλλα φεύγουν και άλλα έρχονται, και που τις περισσότερες απλά προσπερνούν.
Χρειάστηκε στο υπαρξιακό ταξίδι της νεότητάς μου από το κέλυφος στον πυρήνα, από τη Σταυρούπολη στο κέντρο, και εκεί κάπου στις αρχές της δεκαετίας του 80, να κάνω έναν ενδιάμεσο σταθμό έξι χρόνων, δουλεύοντας σαν μαθητής στο οικογενειακό περίπτερο σε μία από τις κορυφές της πλατείας, στην αρχή της 26ης Οκτωβρίου. Στο περίπτερο περιορισμένος στο ένα τετραγωνικό μου πριν ή μετά το σχολείο, παρατηρούσα επίμονα τις ανθρώπινες ροές των διαβάσεων. Μετρούσα πεζούς και αυτοκίνητα. Άλλοτε βαρετός επαναλαμβανόμενος εφιάλτης και άλλοτε παράθυρο στον κόσμο ή στον μαγικό υπόκοσμο. Εκεί διάβασα την ύλη Γυμνασίου – Λυκείου, έμαθα το καθημερινό ξεσκόνισμα τίτλων και εφημερίδων, μυήθηκα στο υποσυνειδησιακό μοτίβο της άλλης ζωής, στο μεταίχμιο των διασταυρούμενων υπόγειων ρευμάτων της πόλης. Εκεί κατάλαβα τη χωροταξική επίδραση στην κοινωνική διαστρωμάτωση και κατανόησα την λεπτή αποχρωσιακή διαφορά των υποδιαλέκτων της αργκό και της λαϊκής ερωτοτροπίας σε ύψιστο μεταπτυχιακό επίπεδο.
Έσφυζε από ζωή τότε η πλατεία Βαρδαρίου, με εμφανή τα πρώτα ελαφρά παρακμιακά σημάδια. Ήταν κυρίως οι φουριόζοι δικηγόροι και οι επαγγελματίες, οι ορδές του εργαζόμενου κόσμου στις βιοτεχνίες, στα καταστήματα της Εγνατίας και της Μοναστηρίου και στις μικροβιομηχανίες της Δυτικής Θεσσαλονίκης, που έδιναν τον χρωματιστό τόνο. Έτσι ο Βαρδάρης έγινε για μένα κάτι σαν κολέγιο και το περίπτερο ο πρώιμος πύργος ελέγχου κατόπτευσης, μία πόλης που στην πραγματικότητα είναι δύο. Τα θυμήθηκα όλα αυτά περνώντας με τα πόδια προχθές και διαπιστώνοντας μία αποκαρδιωτική φθίνουσα ατμόσφαιρα. Τώρα παρήκμασε για τα καλά, και η ζωή πιο αδύναμη, πιο μελαγχολική, λιγότερη κεντρική, εξασθενεί στα πλακόστρωτα του Βαρδαρίου.
Σταύρος Κωνσταντινίδης
Photo cover:pixabay.com/RmX86-greece
Διαβάστε επίσης:
