Κυπριακή Υφαντική (αργαλειός) : Ένα διαφορετικό ταξίδι στη Μόδα – Μια Ζωντανή Τέχνη με Καρδιά και Ιστορία
Η υφαντική στην Κύπρο δεν είναι απλώς ένα παραδοσιακό επάγγελμα – είναι μια πολιτιστική παρακαταθήκη, μια μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης και ταυτόχρονα μια γέφυρα που ενώνει γενιές. Πρόκειται για μία από τις πιο γνήσιες και μακρόβιες μορφές λαϊκής τέχνης στο νησί, άρρηκτα δεμένη με τη ζωή, την καθημερινότητα και τις αξίες των Κυπρίων.
Ο ξύλινος χειροκίνητος αργαλειός – το αρκαστήρι – υπήρξε επί αιώνες το βασικό εργαλείο της κυπριακής γυναίκας. Σε κάθε σπίτι, πλούσιο ή φτωχικό, υπήρχε ένας αργαλειός όπου οι γυναίκες, ανεξαρτήτως ηλικίας ή κοινωνικής τάξης, ύφαιναν από το πρωί ως το βράδυ. Δημιουργούσαν με τα χέρια τους κουβέρτες, μαξιλάρια, προικιά, ρούχα και διακοσμητικά – όχι μόνο από ανάγκη, αλλά και από αγάπη και δεξιοτεχνία.
Η τέχνη αυτή γνώρισε άνθηση χάρη στην αφθονία πρώτων υλών που παρείχε η κυπριακή γη: μαλλί από τα αιγοπρόβατα, λινάρι, βαμβάκι και φυσικά το μετάξι. Δεν είναι τυχαίο ότι η Κύπρος εξήγαγε φημισμένα χρυσοΰφαντα υφάσματα (drap d’or de Chypre), φτιαγμένα με την εξαιρετική τοπική χρυσή κλωστή – έργα απαράμιλλης ποιότητας που ταξίδευαν σε όλο τον κόσμο.
Η κάθε περιοχή του νησιού ανέπτυξε τη δική της μοναδική τεχνοτροπία – από τα “Φοινιώτικα” της Πάφου έως τα λεπτοδουλεμένα “Λευκαρίτικα”. Η βιομηχανική παραγωγή έθεσε στο περιθώριο τη χειροποίητη δημιουργία, όμως σήμερα, η παραδοσιακή κυπριακή υφαντική αναβιώνει δυναμικά, μέσα από μουσεία, εργαστήρια και εμπνευσμένους δημιουργούς.
Στο πρόσφατο ταξίδι μου στην Κύπρο, επισκέφθηκα τη Σωτήρα στην Επαρχία Αμμοχώστου, για να γνωρίσω από κοντά την Ελένη Ζάρτηλα, μια αληθινή φύλακα της υφαντικής παράδοσης του τόπου. Μου άνοιξε το εργαστήριό της και την καρδιά της. Μου έδειξε τα μυστικά της ύφανσης και – ναι! – έφτιαξα το πρώτο μου υφαντό.
Η εμπειρία ήταν συγκλονιστική. Δεν είχα φανταστεί ποτέ πως το πέρασμα του νήματος από τη σαΐτα στον αργαλειό θα μπορούσε να μετατραπεί σε πράξη τόσο ουσιαστική και βαθιά συναισθηματική. Η Ελένη μεταδίδει την αγάπη της για την τέχνη αυτή με κάθε της κίνηση, με κάθε λέξη, με κάθε βλέμμα.
Γεννημένη και μεγαλωμένη στη Σωτήρα, η Ελένη εμπνεύστηκε από την πεθερά της, η οποία τη μύησε στον κόσμο της υφαντικής. Από το 2016, λειτουργεί το δικό της εργαστήριο, όπου όχι μόνο δημιουργεί μοναδικά υφαντά αλλά και διδάσκει – μεταφέροντας τη γνώση στις επόμενες γενιές.
Η δουλειά της Ελένης είναι ένας συνδυασμός παράδοσης και σύγχρονης αισθητικής. Χρησιμοποιεί παλαιές τεχνικές και μοτίβα από τη Σωτήρα – ριγέ σχέδια, γεωμετρικά σχήματα, παραδοσιακές γραμμές – αλλά τις ενσωματώνει σε μοντέρνα αντικείμενα: τσάντες, πορτοφόλια, σουπλά, ακόμα και σουβέρ.
Κάθε έργο της είναι μοναδικό. Η επιλογή των χρωμάτων και των συνδυασμών γίνεται με καλλιτεχνικό ένστικτο. Δεν ακολουθεί μαζικές τάσεις – ακολουθεί την ψυχή της.
Η Ελένη Ζάρτηλα δεν “υφαίνει” απλώς, αλλά συντηρεί, διασώζει και εξελίσσει μια ολόκληρη κουλτούρα. Είναι ένα ζωντανό παράδειγμα του πώς η παράδοση μπορεί να είναι σύγχρονη, εμπνευσμένη και επίκαιρη.
Η προσπάθειά της είναι κάτι παραπάνω από δημιουργική. Είναι πολιτιστική και παιδαγωγική. Μέσα από τα έργα της και τα μαθήματά της, προσφέρει στις νέες γενιές τη δυνατότητα να γνωρίσουν μια τέχνη που απαιτεί τεχνική, υπομονή, και πάνω απ’ όλα, μεράκι.
Η υφαντική δεν είναι μόνο ύφασμα. Είναι πολιτισμός. Είναι ιστορία. Είναι τα χέρια των γιαγιάδων μας, τα μάτια των μανάδων μας και οι ψυχές των παιδιών μας που μαθαίνουν κάτι πολύτιμο: ότι το ωραίο δεν είναι πάντα γρήγορο, ούτε έτοιμο – θέλει κόπο, τέχνη και αγάπη.
Αν θέλεις να βιώσεις και εσύ αυτή την εμπειρία, να δεις από κοντά πώς γεννιέται ένα υφαντό, αξίζει να επισκεφθείς το εργαστήριο της Ελένης στη Σωτήρα. Εκεί όπου η παράδοση παίρνει και πάλι ζωή, μέσα από ανθρώπους που δεν την βλέπουν ως παρελθόν, αλλά ως μέλλον.
Facebook: eleni zartila
Instagram: arkastiri
Τηλ: 99346910
Διαβάστε επίσης:
